Moćne dame u svetu investicionog zlata

Likovi žena nalaze se na zlatnicima od samog početka obrade ovog žutog metala. Oni najraniji su oktodrahme (osam drahmi) iz Drevnog Egipta, na čijoj prednjoj strani vidimo kraljicu Arsinoju II, a kovani su između 270. i 260. g. p. n. e. U to vreme ona vlada zajedno sa svojim suprugom (i bratom) Ptolomejem II Filadelfom, a pre toga je i kraljica Trakije zbog svog prvog braka sa Lizimahom, naslednikom Aleksandra Velikog.

Oktodrahma Arsinoje II

I danas neke od najpopularnijih vrsta investicionog zlata takođe sadrže likove dama. To nije slučajno – u ljudskoj istoriji upravo su žene asocijacija za neke od najpozitivnijih ljudskih osobina, vrednosti i vrlina. U ovoj analizi videćemo tačno koji se od njih koriste i sada.

Ostale vrste investicionog zlata u vidu zlatnih poluga i kovanica možete videti ovde: tavex.rs/zlato. A evo i simbolike koju nose likovi dama na njima. Predstavljene su prema azbučnom redu, a ne po značaju, jer bi ih po ovom drugom bilo nemoguće rasporediti.

Britanija

Još na drevnim rimskim kovanicama predstavljena je dama Britanija kao žena ratnik sa štitom, korintskim šlemom i kopljem, a kasnije i sa trozupcem. U II v. ona postaje boginja tamošnjeg panteona. Njome se veliča snaga lokalnog stanovništva, koje su Rimljani zatekli i pokorili zahvaljujući naporima ostrva. Ne treba zaboraviti da je najveći otpor u tom njihovom naletu pružila upravo dama – kraljica Budika, koja do dana današnjeg predstavlja značajan simbol u istoriji Velike Britanije. Interesantna je činjenica da je ona Rimljanima i njihovim saveznicima nanela tako težak poraz da je car Neron čak razmišljao o potpunom napuštanju provincije Britanije.

Kao nacionalni simbol zemlje, Dama Britanija našla je svoje mesto na kovanici od čistog investicionog zlata (.9999), koju danas proizvodi Royal Mint, a nakon što je kovnica novca predstavila seriju Britania 1987. g. Na prednjoj strani zlatnika, naravno, nalazi se jedna druga dama – kraljica Elizabeta II. Osim u težini od jedne fine unce, ovaj zlatnik dostupan je i u težini od polovine, četvrtine i desetine fine unce.

Dama Britanija na zlatniku od jedne fine unce

Osnovni elementi dame Britanije ne menjaju se tokom istorije. Danas u njenoj levoj ruci vidimo štit sa zastavom Velike Britanije, koji simbolizuje snagu zemlje, dok je iznad njega maslinova grančica, simbol mira. U desnoj ruci čvrsto drži trozubac, a na glavi nosi šlem.

U emisiji iz 2022. ovaj zlatnik sadrži četiri različita zaštitna mehanizma. Promenom perspektive, trozubac, simbol pomorske istorije Velike Britanije, postaje katanac, čime se želi istaći sigurnost ove zlatne kovanice. Talasi prikazani u pozadini iza Britanije stvaraju iluziju kretanja mora. Ispod stene na kojoj stoji takođe se nalazi zaštitni natpis: „Decus et Tutamen“ („ukras i zaštita“).

Tako zlatnik Britanija ne samo da je pouzdan, već investitori dobijaju zlatnik izvrsnog dizajna, za koji je njegov dizajner Filip Natan višestruko nagrađivan, a koji predstavlja spoj hiljadugodišnjih simbola ove zemlje za koju su na vrhuncu njene moći govorili da „sunce ne zalazi“.

Dama Sloboda (Američki zlatni orao)

Preko 250 godina u SAD na kovanicama se nalazi Dama Sloboda (Lady Liberty). Tačnije, prvi zlatnici Američki dvostruki orao, čiji je dizajn delo Džejmsa Longakera, izrađeni su još 1849. g. Godine 1907. predstavljen je nov dizajn, čiji je autor Augustus Saint-Gaudens.

1933. g. Amerikancima se zabranjuje posedovanje dolara i izrada dvostrukog orla je obustavljena. Oni će steći to pravo više od pet decenija kasnije, što će rezultirati početkom proizvodnje američkog zlatnog orla 1986. g. Njegove savremene emisije prate dizajn iz 1907. g. gotovo bez ikakvih promena. Na zadnjoj strani kovanica nalazi se još jedan američki simbol – beloglavi morski orao.

Zlatnik Američki orao, na kome je Dama Sloboda, emisija iz 2016. g.

Na zlatnicima je prikazana Dama Sloboda, a po ugledu na rimsku boginju slobode Libertas, kako drži podignutu baklju u desnoj ruci i maslinovu grančicu u levoj, obasjana sunčevim zracima. Ispod nje su grane hrasta, koji je simbol izdržljivosti, a u donjem levom uglu prikazana je zgrada Kongresa, poznata i kao Kapitol (opet po uzoru na Kapitol u Drevnom Rimu). Na njegovoj kupoli takođe je prikazan Kip slobode, koji se vidi i na zlatniku.

Ovaj izbor Dame Slobode za američke zlatnike ne iznenađuje – odbacivanje kolonijalnog statusa, Rat za nezavisnost i donošenje sopstvenog ustava prelomni su trenuci u istoriji SAD. Danas je Kip slobode, dobijen na poklon od Francuske, koji predstavlja lik Dame Slobode, jedan od nacionalnih simbola zemlje.

Marijana

Velika francuska revolucija iz korena je promenila ustrojstvo zemlje, pa tako i njen novčani sistem. Jedna od značajnijih odluka u finansijskoj istoriji jeste obnavljanje francuskog franka. On se nepromenjenog kvaliteta u sledećih vek i po masovno širi u Evropi i svetu i predstavlja okosnicu svetske ekonomije. Njegov put opisali smo u povezanom članku ispod.

Više o ovoj temi: Francuski franak – zlatnik koji je pokretao evropsku trgovinu

Dolazi do promene režima i stvaranja novih simbola. Jedan od njih je Marijana – dama čiji je lik izraz kolektivnog i predstavlja novoosnovanu Francusku republiku i principe revolucije: slobodu i razum. Pretpostavlja se da je prvi koji je prikazao Marijanu sa frigijskim šeširom, koji su zajedno sa trobojnim kokardama često nosili revolucionari, umetnik Žan-Mišel Moro, u ilustraciji iz 1775. Njena popularnost i asocijacija sa republikom raširila se gotovo dve decenije kasnije, kada je 1792. g. Marijana prikazana na novom državnom pečatu. Nakon toga se njeni anonimni prikazi brzo šire po celoj Francuskoj. Pogledajmo simbole koje ova dama objedinjuje.

Počevši od imena, Mari i An su među najpopularnijima u Francuskoj. Njihovo spajanje može se tumačiti kao predstavljanje „običnog čoveka“ koji se bori za svoju slobodu protiv monarhije. Ovaj spoj takođe upućuje na Devicu Mariju i njenu majku Sv. Anu, koje stanovništvo ove zemlje jako poštuje. Prema Morisu Argulonu, najpoznatijem istraživaču revolucionarnih simbola, rojalisti su koristili ovo ime podrugljivo, što je još jedan povod za povezivanje Marijane sa novom republikom. Naravno, postoje i razne druge hipoteze o izboru ovog imena kao simbola republike.

U drevna vremena sve osobine koje se pridaju Marijani nakon Velike francuske revolucije, takođe su bile pripisivane damama. Tako je Atina Palada (Minerva u Drevnom Rimu) oličenje mudrosti, Temida (Justicija) oličenje pravde, dok Artemida Eluterija (Libertas) oličava slobodu. Šta više, ženska figura republike u kontrastu je sa monarhijom, koja se povezuje sa muškarcem, kraljem, koji je na vrhu hijerarhije.

S obzirom na rasprostrenjenost lika Marijane, ne čudi što je on široko zastupljen i na francuskim kovanicama od XIX v. nadalje. One danas najpopularnije počinju da se izrađuju 1898. g. sa nominalom od 10 (sadržaj čistog zlata od 2,9 grama pri čistoći od 900) i 20 (5,8 grama čistog zlata) francuskih franaka. Oni se proizvode do Prvog svetskog rata.

20 francuskih franaka Marijana

Na prednjoj strani je prikazana sama Marijana iz profila, sa vencem od hrastovog lišća na glavi, koji je simbol snage i izdržljivosti, i frigijskim šeširom, koji simboliše slobodu. Na zadnjoj strani prikazan je još jedan simbol Francuske – galski petao.

Tako zlatnik poput ovog od 20 francuskih franaka Marijana sublimira istoriju i simboliku. Iako više nije zakonito sredstvo plaćanja, njen lik seže u sadašnjost i budućnost, a Marijanin profil i dalje ukrašava zvanični logo Francuske i predstavlja simbol zemlje.

Fortuna

Rafinerija zlata PAMP je jedna od najvećih u Švajcarskoj. Ona je inovator na više polja. PAMP je prva rafinerija koja boji svoje proizvode od zlata. Osim toga, ona je pionir po pitanju sigurnosti i garancije kvaliteta. Ova rafinerija takođe prva izbacuje zaštitnu ambalažu, koja istovremeno potvrđuje autentičnost proizvoda.

Više o ovoj temi: Top 10 najvećih rafinerija zlata u svetu

Jedna od njenih najznačajnijih inovacija je što upravo PAMP prva počinje da proizvodi investicione zlatne poluge sa umetničkim dizajnom. Na prednjoj strani je prikazana dama – rimska boginja sreće i sudbine Fortuna. Prikazana je iz profila, sa povezom preko očiju. Pored nje su simboli boginje – grančice pšenice, točak sreće (prvi put ga spominje još Ciceron) i rog izobilja iz kojeg ispadaju zlatnici.

Njima je dodat i irski simbol sreće – detelina sa četiri lista, zakačena na Fortunin šešir. Prvi put je spominje dugo nakon kraja Rumskog carstva 1620. g. ser Džon Melton, iako se pretpostavlja da veza između ove retke (i veštačke) deteline i sreće datira još iz srednjeg veka.

PAMP Fortuna

Ovaj dizajn pojavljuje se 1979. g. i, razumljivo, postaje veoma popularan na tržištima, a i danas je jedna od najtraženijih vrsta investicionog zlata. To nije slučajno – on objedinjuje pogodnosti zlatne poluge, jer ona omogućava da se u veoma malim fizičkim dimenzijama čuva ogromna kupovna moć, sa umetničkim dizajnom, koji se ranije mogao videti samo kod zlatnika.

PAMP Fortuna je dostupna u širokom rasponu veličina – u težini od 1, 2,5, 5, 10, 20, 31,1 (jedna fina unca), 50, 100, 250, 311 (10 unci) i 500 gr i jednog kilograma. Kvalitet je nepromenjen – svaka varijanta sadrži 99,99% čistog zlata.

Helvecija (Vreneli)

Godine 1850. Švajcarska dobija svoj savremeni oblik konfederacije i, zajedno sa novim ustavom, uspostavlja se franak kao zvanična valuta u zemlji. Zasniva se na francuskom franku, težine je 5,8 grama čistog zlata i čistoće 900 (kovanica sa nominalom od 20 franaka), i predstavlja prelomni trenutak u trgovinskim odnosima zemlje, budući da do sredine XIX v. u njoj cirkuliše oko 8000 različitih lokalnih valuta.

Ova zemlja, međutim, gotovo da uopšte ne izrađuje svoje zlatnike. Razlog je što 1865. g. ona postaje članica Latinske monetarne unije, u kojoj su valute standardizovane prema francuskom franku. Budući da Švajcarska dobija dovoljno ovih kovanica zbog intenzivne robne razmene, ona postupa mudro, pa ih sama ne proizvodi. Međutim, to dovodi do sukoba sa Francuskom, koja optužuje Švajcarsku da „ubire korist“, dok druge zemlje koje same izrađuju svoje kovanice snose troškove.

Zato 1883. g. vlada ove alpske konfederacije možda i nevoljno stvara svoj franak u malom tiražu kovanica sa likom rimske boginje slobode Libertas. Sredinom sledeće decenije uveden je novi dizajn ovih zlatnika sa nominalom od 10, 20 i 100 franaka, čiji je autor Fritz Ulysse Landry. Na njemu je prikazana dama Helvecija, koja je nacionalni simbol Švajcarske.

20 švajcarskih franaka Helvecija

Ona je prikazana sa glavom okrenutom nalevo, dok joj je kosa upletena u kike, simbol povezanosti kantona, koji čine konfederaciju. Na ramenima nosi ogrlicu od runolista, a u pozadini se vide Alpi, čime su predstavljena oba nacionalna simbola Švajcarske.

Zlatnici u različitim nominalima sa likom ove dame kovani su do 1936. g., što je i poslednja godina u kojoj se Helvecija prihvata kao zakonito sredstvo plaćanja. Emisija zlatnika sa nominalom od 10 franaka je kratka – između 1911. i 1922. g., pri čemu je u tom periodu proizvedeno oko 3 miliona zlatnika, od čega samo 60 miliona sa nominalom od 20 franaka.

Danas su zlatnici Helvecija poznati i kao „Vreneli“. To je njihov razgovorni naziv, dok formalno one nose naziv „Helvetia“.

Pojedini kantoni u Švajcarskoj koriste ženske likove kao svoje simbole još u XVI v., a ova konfederacija povezuje se sa Helvecijom otprilike od XVII v. Pre nego što je stvoren ovaj objedinjujući lik, „vrline“ države povezivane su sa pojedinim damama, pa je Abundacija, na primer, bila personifikacija njene plodnosti. Prva slika na kojoj se nalazi samo Helvecija kao oličenje Švajcarske naslikana je oko 1678. g. i nazvana Libertas Helvetiae. Naziv „Helvetia“ potiče od naziva galskih plemena Helveti, koja su naseljavala teritoriju savremene Švajcarske.