Austrijski zlatnik 1 dukat

Istorija

Većina zlatnih dukata koji prikazuju Franca Jozefa izrađena je od početka 1900-ih, pa nadalje. Kovanice jednostrukog dukata iz 1915. danas kao zvanične reprodukcije proizvodi austrijska kovnica. 

Istorija dukata

Ne preterujemo kada tvrdimo da je ovaj jednostruki dukat zlatni dukat broj jedan u svetu u pogledu uniformnosti, kao i jedan od tri najvažnije klasične kovanice koje su ikada proizvedene u Evropi. Međutim, nasuprot onome što bi se moglo pomisliti, dukat ne potiče iz Austrije, već iz srednjovekovne Italije. Rodno mesto zlatnog dukata, čija je uniformnost olakšavala trgovinu preko 700 godina, bio je italijanski grad Venecija. Tokom 12. i 13. veka, Venecija je bila trgovačka sila i dominantan grad-država duž Jadranskog primorja. Da bi dodatno proširio gradsku trgovinu i značaj, vladajući vojvoda je u to vreme počeo sa kovanjem zlatnog dukata, sa preciziranom težinom od 3,5 grama i utvrđenom čistoćom zlata od 98,6% (23,68 karata). Budući da su vojvode (na eng. dukes) upravljale gradom, nova kovanica je dobila naziv Ducatus, što predstavlja latinsku reč za vojvodstvo, odakle potiče i naziv sadašnjeg dukata. 

Sadržaj zlata ovog dukata kao marketinška kampanja

Od samog početka dukat je postigao neposredan uspeh. Ovakav ishod delimično se pripisuje regionalnom uticaju Venecije i dalekosežnoj trgovini, ali je visoka čistoća kovanica bila odgovorna za njegovo priznanje i prihvatanje. Sam poduhvat prečišćavanja zlata do tako visokog stepena je sam po sebi predstavljao dostignuće u to vreme. Na taj način dukat je imao tako sjajnu zlatnu boju da je izgledalo da sve ostale kovane stvari izgledaju tamnije u poređenju sa njim. Osim firentinskog fiorina koji je delio sličan standard i koji se takmičio za prevlast u trgovini sa dukatom, drugi kovani novac tog vremena koji je bio u opticaju uglavnom je bio napravljen od srebra ili zlata slabije čistoće. Kao razlog za pravljenje dukata tako visoke čistoće uglavnom se, začuđujuće, navodi ono što bismo danas nazivali marketingom. Čisto zlato, ili zlato od 24 karata, po prirodi je izuzetno mekano; stoga, kovanice tako visokog karata nisu pogodne kao novac u opticaju, jer se lako troše. Sa druge strane, zlatni dukat visoke finoće odaje prelepu i fascinantnu boju zlata, aspekat koji mnogi i danas cene.

Zlatni dukat postaje univerzalna kovanica par ekselans

Glavna svrha dukata bila je širenje uticaja Venecije, a to je upravo ono što je i postignuto. Dukati su podsticali trgovinu i olakšavali plaćanje robe širom Sredozemnog mora, dostižući čak i do udaljenih trgovačkih ispostava u Indiji, Africi i na Bliskom istoku. Do 15. veka, venecijanski dukat se uspostavio kao međunarodna izabrana valuta. Njegova popularnost je postala tolika, da su druge nacije i gradovi-države počele da imitiraju venecijanski dukat praveći sopstvene verzije, doduše ponekad drugačijeg dizajna i oblika, ali pridržavajući se standardne uniformnosti od 3,5 grama i čistoće zlata od 98,6%.  Dobro poznati italijanski gradovi-države kao što su Rim, Đenova i Firenca, drugi strani gradovi kao što su Konstantinopolj i Akra, kao i većina evropskih država, uključujući Austriju, Švedsku, Holandiju, Nemačku i Rusiju, da spomenemo samo neke – svi su kovali dukate u nekom periodu svoje istorije. Zapravo, od svog nastanka, dukat je kovalo više od 250 različitih entiteta, što državnih, što privatnih kovnica novca.

Ono što je najintrigantnije jeste da je termin „dukat” postao povezan sa obračunskom jedinicom, što je direktan rezultat integriteta Venecijanaca, ali i drugih entiteta, u održavanju težine i čistoće uniformnosti dukata tokom vekova. Grad Venecija je izdavao dukate sličnog dizajna tokom pet vekova, sve dok ih Napoleon Bonaparta nije osvojio 1797. godine.

Dukat prikazuje grb habzburške dinastije

Habzburška kraljevska porodica, u nekim aspektima slična zlatnom dukatu, bila je moćna po svom dometu i izdržljivosti tokom vekova. Porodica je nastala oko 10. veka, kada je izgrađen zamak Habzburg u Argau, Švajcarska. Krajem 13. veka porodica je dobila upravu nad Vojvodstvom Austrije, kojom su vladali više od 600 godina sve dok Austrija nije postala republika 1919. godine. Habzburzi su bili jedna od najmoćnijih kraljevskih dinastija u Evropi i, uz postizanje uticaja sklapanjem brakova i političkih saveza, vladali su  Svetim rimskim carstvom (političkim entitetom koji se protezao od Rima u Italiji do severnih delova Nemačke) između 15. i 18. veka. Na vrhuncu moći porodice, pored vladavine središtem centralne Evrope, teritorije koje su pripadale Habzburzima uključivale su Španiju, delove Italije, veći deo Holandije, kao i posede u Americi.   

Nakon poraza Svetog rimskog carstva od strane Velike armije Napoleona Bonaparte početkom 19.  veka, Habzburzi su, pokazujući svu svoju mudrost, sklopili dogovor sa Napoleonom: pružajući svoj savez, zauzvrat su dobili pravo da se povuku u svoju dugogodišnju tvrđavu u Austriji. Habzburzi su strpljivo konsolidovali svoje zemlje i moć osnivanjem Austrijskog carstva koje se sastojalo od Austrije i nekoliko vazalnih država južno i istočno od zemlje. Kada je Napoleon pretrpeo svoj prvi veliki gubitak u svom katastrofalnom pohodu na Rusiju, Habzburzi su mu se brzo suprotstavili zajedno sa drugim saveznicima i pobedili bivšu francusku Veliku armiju 1815. godine. Kao jedan od pobednika, Habzburzi su polagali pravo na dodatne teritorije koje su uključivale Hrvatsku, severne delove Italije (Lombardija-Venecija) i oblast onoga što bi se danas smatralo zapadnom Austrijom. Prošireno Austrijsko carstvo je postalo druga najveća geografska oblast u Evropi, nad kojom će Habzburzi vladati tokom čitavog sledećeg veka. 

Dukat je olakšao trgovinu u Austrijskom carstvu

Prvi austrijski dukat je izrađen negde na početku 16. veka. Njegov značaj kao trgovačke kovanice postao je očigledan po proširenju Austrijskog carstva 1816. godine. Sa dvanaest različitih zemalja, Austrijsko carstvo je bilo multinacionalno carstvo, treće po broju stanovništva u Evropi. To je bila dinamična ekonomija koja je u velikoj meri zavisila od trgovine, koju je austrijski zlatni dukat umnogome olakšao. Međutim, dukat nije bio jedini zlatnik koji se koristio u Austrijskom carstvu u to vreme. Za svakodnevne poslove se uglavnom koristio decimalni kovani novac manje finoće zlata, što ga je činilo pogodnijim za rukovanje. Kovanice koje su bile u opticaju pored dukata bile su austrijski zlatni gulden i kruna, kao i mađarska zlatna forinta. Ipak, austrijski dukati su i dalje bili omiljeni zlatnici za rešavanje trgovačkih transakcija, kako u Austrijskom carstvu, tako i šire.

Dukat Franc Jozef je najdragoceniji zlatni dukat u srednjoj Evropi

Dukati sa likom Franca Jozefa su najpoznatija verzija austrijskih zlatnih dukata. Njihova popularnost proizilazi iz činjenice da se na Franca Jozefa gledalo kao na patrijarhalni autoritet koji drži Carstvo na okupu, izazivajući poštovanje kod svojih podanika. Franc Jozef je postao car 1848. godine. Međutim, prve dve decenije njegove vladavine će se pokazati kao burne, što je u suprotnosti sa njegovom reputacijom da može čvrsto da vlada širom regiona. U bici kod Solferina u Italiji 1859. godine, Franc Jozef, neiskusan u ratovanju, bio je na čelu trupa i izgubio bitku protiv francuske i italijanske vojske: te je morao da saveznicima preda Lombardiju (oblast Milana). 1866. godine je izgubio austrijsko-pruski rat, što je dovelo do toga da preda venecijanski region pruskom savezniku, italijanskom kralju Vitoriju Emanuelu. Godinu dana kasnije, zbog nacionalističkog raspoloženja u Mađarskoj, Franc Jozef je morao da dodeli veću autonomiju zemlji: tokom ovog procesa će nastati Austrougarsko carstvo. Uprkos ovim propustima, počevši od 1867. pa nadalje, vladaće mirno i uspešno sve do svoje smrti 1916. godine.

Tokom ovog perioda sloge i harmonije, Austrougarsko carstvo će doživeti značajan napredak: industrija se širi; umetnički i naučni segmenti društva napreduju, posebno u Austriji; infrastruktura se modernizuje; grade se železničke mreže, rečni kanali i luke širom dvojne monarhije; Mađarska postaje vodeći izvor hrane za ostatak Evrope, dok Carstvo u celini postaje četvrti najveći proizvođač mašina na svetu. Sa porastom prihoda i procvatom trgovine, vladavina Franca Jozefa postaje prirodno povezana sa vremenom prosperiteta, što povećava njegovu popularnost. Bio je posebno popularan među konzervativnijim slojevima austrijskog društva, a takođe je uživao veliko poverenje u Sloveniji, Hrvatskoj, Mađarskoj i Češkoj Republici. Čin uručenja dukata Franca Jozefa roditeljima novorođenog deteta, mladencima ili jednostavno kao poklon za uspomenu postao je tradicija koja se još uvek praktikuje u bivšim zemljama Austrougarskog carstva.    

Austrijska kovnica, podružnica Centralne banke Austrije, svetski je poznata kovnica novca koja je počela sa radom u 12. veku. Priča o austrijskoj kovnici počinje 1194. godine, kada je Ričard Lavlje Srce platio 12 tona srebra kako bi mu austrijski vojvoda Leopold V obezbedio slobodu od zatvora. Vojvoda je kasnije koristio srebro za proizvodnju srebrnih kovanica, postavljajući tako osnove za austrijsku kovnicu novca. Tokom svoje bogate i duge istorije austrijska kovnica je proizvela mnoge od najpoznatijih i naširoko korišćenih kovanica u Evropi, uključujući zlatne krune, guldene, zlatne i srebrne dukate, kao što je talir Marije Terezije. Mnogi zlatni dukati koje je izrađivala austrijska kovnica bili su u velikoj meri korišćeni u trgovini u vreme Austrougarskog carstva, dok se srebrni talir pokazao kao jedan od najkovanijih i najčešće korišćenih srebrnih dukata u trgovini širom sveta između 1750. i 1950-ih.  Kovnica je danas najpoznatija po proizvodnji najtraženijih investicionih kovanica u Evropi, zlatnih i srebrnih dukata Filharmonija.